TROCHĘ O HISTORII...
Wieża Quistorpa została wzniesiona w latach 1899-1902. Zaprojektował ją Franz Schwechten. Usytuowana została w lesie Eckerberge, należącym do Quistorpów, na szczycie wzgórza (dziś: wzgórze Arkony w Lasku Arkońskim), jako wieża-pomnik Johanna Quistorpa. Fundatorem wieży był jego syn Martin.
Wieża została zaprojektowana jako ceglana budowla w stylu neogotyckim. Ustawiona została na cokole z granitowych głazów, który jednocześnie tworzył taras. Elewacja frontowa została rozczłonkowana arkadami wspartymi na neoromańskich kolumnach z plecionkowymi kapitelami. W żagielkach centralnej arkady, stanowiącej wejście do przyziemia budowli znajdowały się dwie niewielkie płaskorzeźby przypominające epitafia z popiersiowymi portretami – do dzisiaj niezachowane. Do bocznych elewacji cokołu dostawiono monumentalne schody prowadzące na taras, ozdobione rzeźbiarskimi przedstawieniami siedzących postaci, personifikacjami Handlu i Przemysłu.
Dolna kondygnacja wieży założona była na rzucie sześcioboku. Została opięta masywnymi szkarpami, między które wpisano ostrołukowe arkady. Ponad arkadami znajdował się machikułowy ganek z krenelażem. Do pozostałych boków wieży zostały dostawione półbaszty. Były one w górnych partiach rozczłonkowane ostrołukowymi galeryjkami. Niemal bez ozdób pozostawiony został smukły, cylindryczny trzon wieży z maleńkimi okienkami. Jedyną jego dekoracją był nadwieszony balkon z ażurową balustradą, na wysokości której opasano wieżę napisem „QUISTORP-TURM”. Schwechten nad balkonem zaprojektował obszerną blendę w kształcie trójkątnej tarczy.
We wnętrzu wieży urządzono muzeum, czy też izbę pamięci poświęconą Johannowi Quistorp. Sala ta została przekryta gwieździstym, żebrowym sklepieniem opartym na służkach. Pośrodku, na wysokim cokole ustawiono popiersie Quistorpa, na ścianach zawieszono rysunki i plany, a pod nimi znajdowały się modele maszyn i budynków.
Lokalizacja wieży związana była z planowanym tam układem ulic północnej części Westendu. Wieża została wzniesiona na zamknięciu perspektywy Kaiser – Wilhelm – Strasse. W ten sposób pomnik znajdował się poza granicami miasta, lecz został wpisany w jego urbanistykę.
Projektując tę wieżę, Schwechten połączył motywy neoromańskie i neogotyckie. Było to typowe w architekturze wilhelmińskiej. W pierwotnym projekcie, elementy obu konwencji były wyraźnie rozdzielone. Kamienny taras (część neoromańska) przywodzi na myśl najsłynniejsze realizacje Schwechtena (zamek w Poznaniu i Kościół Pamięci Cesarza Wilhelma w Berlinie).
Tak ukształtowana wieża należała do obszernej grupy powstałych na przełomie XIX i XX wieku dzieł architektury pomnikowej. W wieży Quistorpa Schwechten nie tylko zręcznie posłużył się motywami zaczerpniętymi z architektury dawnej, lecz połączył je w spójną kreację. Równie ważny jest także program ideowy, zwłaszcza w kontekście fundatora. Wieża wzniesiona jako pomnika Johanna była pomnikiem całej rodziny, a więc i jej fundatora Martina.
Wieża do 1945 roku przetrwała niemal w niezmienionej postaci. Jednak wiosną 1945 roku została mocno uszkodzona w czasie oblężenia Szczecina. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko dolna, całkowicie zrujnowana kondygnacja.
OBECNIE
Wieża znajduje się w stanie ruiny, niezmienne od 1945 roku. Została wpisana do rejestru zabytków, jako ruina trwała. Obecnie na wzgórzu znajdują się fragmenty budowli, częściowo zasypane ziemią i zarośnięte. Obok pozostałości znajduje się wejście do podziemi. Pod ziemią istnieje około 30-metrowy betonowy korytarz przechodzący w korytarz drewniany. Obecnie wyjście z korytarza jest zablokowane zwałami ziemi. Ruiny znajdują się na ścieżce edukacyjnej „śladami Quistorpów”.
O RODZINIE QUISTORPÓW...
Trudno przecenić zasługi rodziny Quistorp dla miasta.
Z inicjatywy Johannesa Quistorpa powstały w Szczecinie dwie dzielnice: Westend (wzdłuż al. Wojska Polskiego) i Neu Westend (okolice placu Wujka i ul. Traugutta).
Ufundował on kompleks budynków znanych jako Bethanien.
Martin Quistorp, syn Johannesa Quistorpa, przekazał miastu gotowy park pomiędzy dzisiejszymi ulicami Piotra Skargi i Zaleskiego. Zdecydował on również o budowie w Lasku Arkońskim wieży, nazwanej na cześć ojca - WIEŻĄ QUISTORPA.
JOHANNES QUISTORP
14 listopada 1822 r. - 9 maja 1899 r.
Szczeciński przediębiorca, posiadacz dóbr ziemskich; fundator wielu regionalnych przedsięwzięć filantropijnych
Johannes Quistorp urodził się 14 listopada [1822 w Greifswaldzie jako najstarszy syn królewskiego komisarza. Będąc szesnastolatkiem zaczął kształcić się w rostockim przedsiębiorstwie J.G. Michaelis & Sohn, w którym przepracował kilka lat na stanowisku asystenta. W roku 1846 przeprowadził się on do Szczecina, a następnie, po odbyciu rocznej służby wojskowej, nawiązał współpracę z różnymi firmami (m.in. Goldammer&Schleich). W 1850 roku założył własne przedsiębiorstwo.
Był przedsiębiorcą i filantropem. Założył fabrykę cementu portlandzkiego „Lebbin” w Lubinie, która pod jego kierownictwem została przekształcona w przedsiębiorstwo akcyjne. Posiadał również cegielnię parową na Stołczynie oraz dobra ziemskie w Dusewitz, Wittenfelde, Schlietz na Rugii i w Szczecinie. Był założycielem spółki budowlanej i inicjatorem powstania nowych dzielnic Szczecina: Westendu, Neu Westendu i Braunsfelde (obecnie zachodnia część centrum, Łękno i Pogodno). W latach 1852-1866 pełnił funkcję hanowerskiego konsula królewskiego. Posiadał tytuł radcy handlowego. Był jednym z pierwszych kapitalistów w Szczecinie i Prusach, który na początku ery industrializacji w XIX wieku angażował się w sprawy socjalne swoich pracowników.
(źródło: https://pl.wikipedia.org/wiki/Johannes_Quistorp)
MARTIN QUISTORP
3 grudnia 1860 r. - 6 września 1929 r.
Szczeciński przediębiorca, przemysłowiec
Szczeciński
Martin Quistorp (ur. 3 grudnia 1860 w Szczecinie, zm. 6 września 1929 w Szczecine) – przedsiębiorca i przemysłowiec w niemieckim Szczecinie, spadkobierca majątku po swoim ojcu Johannesie.
W młodym wieku został przez ojca wdrożony do pracy zarządczej w posiadanych przez niego zakładach przemysłowych. W testamencie otrzymał szczecińską cementownię, kopalnię kredy w Lubinie na wyspie Wolin, dwie cegielnie oraz zakład wytwarzający cegłę szamotową. Ponadto był posiadaczem elektrowni, zakładu wodociągowego, rzeźni, piwnic do składowania wina, przedsiębiorstwa ogrodniczego, zakładów budowlanych oraz znacznych połaci gruntów i wielu szczecińskich restauracji.
Podobnie jak jego ojciec nie skąpił funduszy na cele społeczne i miejskie. Na terenach zakupionych wcześniej przez Johannesa Quistorpa z jego środków powstał Park Kasprowicza (Quistorp Park). Na początku XX wieku na Wzgórzu Arkony w Lasku Arkońskim polecił wybudować upamiętniającą jego ojca 50-metrową Wieżę Quistorpa.
Martin Quistorp aktywnie uczestniczył w rozwoju Szczecina, m.in. w 1924 sprzedał urzędowi miejskiemu plac pod budowę magistratu, co zainicjowało stworzenie nowego układu architektonicznego nowej części miasta. W 1925 miasto otrzymało w darze od Quistorpa Las Arkoński (Eckerberger Wald) wraz w wieżą widokową.
Zmarł w wieku 69 lat na zapalenie płuc, pochowano go u boku ojca na cmentarzu przy zakładzie Bethanien.
JAK TO KIEDYŚ BYŁO...
To był świat w zupełnie innym stylu, ale mieszkańcy Szczecina 100 lat temu wypoczywali podobnie jak my: w parku Kasprowicza czy w Lesie Arkońskim.
Kiedy za oknem była ciepła i słoneczna pogoda, każdy marzy, żeby wypocząć, wyrwać się z szarej codzienności. Nie inaczej było w dawnym Szczecinie, który oferował mieszkańcom oraz przyjezdnym wiele atrakcji.
Zaczynamy naszą wyprawę od odwiedzin Jasnych Błoni (wtedy Quistorpaue) oraz niedalekiego Lasu Arkońskiego (Eckerberger Wald). Wielki park, łączący centrum miasta z lasem i terenami wypoczynkowymi, został założony w 1900 roku na powierzchni aż 49 hektarów.
– W pomysłowy sposób wykorzystano płynącą brzegiem parku rzeczkę Osówkę – mówi Roman Czejarek, znawca starego Szczecina. – Już w 1885 roku spiętrzono ją, tworząc pełne uroku jezioro Rusałka ze sztuczną wyspą po środku. W chwili powstania parku dawne młyny nad rzeczką zamieniono na eleganckie lokale, a oba brzegi połączono charakterystycznym „japońskim” mostem. W Parku Quistorpa wytyczono alejki, postawiono liczne altanki, ławki, a w zachodniej części olbrzymi pomnik poety Ernsta Moritza Arndta. Ten teren zawdzięczamy hojności jednego człowieka. Był nim kupiec i przemysłowiec Johannes Quistorp (1820-1899). Bogaty właściciel cementowni, cegielni oraz wielu dóbr ziemskich przekazał miastu tereny wypoczynkowe, na których obecnie znajdują się właśnie Jasne Błonia oraz Las Arkoński. Warunkiem przekazania terenów było wykorzystanie ich w celach wypoczynkowych, a nie pod inwestycje.
Jakie atrakcje czekały na spragnionych wypoczynku szczecinian?
– Obok restauracji i kawiarni w parku były też piwiarnie i pijalnie mleka, place do gry, trasa do jazdy konnej, zimowy tor saneczkowy oraz nawet specjalne zjazdy dla narciarzy. Wyjątkową atrakcją okazała się również... miniatura Alp! – wyjaśnia pan Roman. – Niestety później teren parku systematycznie ograniczano przeznaczając na przykład jego część pod budowę Frauenklinik Stettin, czyli kliniki dla kobiet. Mimo zmian Park Kasprowicza do dziś jest popularnym miejscem wypoczynku.
Widok z wieży
Północne dzielnice Szczecina miały również swój urok i przyciągały rzesze turystów. Szczecinianie w świąteczne dni przypływali na wycieczki do Gocławia. Wędrowali po okolicznych górkach, maszerowali wśród niezwykle malowniczo położonych pól i lasów, korzystali z licznych przystani. Podziwiali wspaniałe widoki otwierające się na rzekę Odrę i na jezioro Dąbskie ze szczytu Wieży Bismarcka. Wcześniej szczecinianie podziwiali widoki z umiejscowionej na sąsiednim wzgórzu „Zielonym” drewnianej wieży widokowej.
Stąd udajemy się do Doliny Siedmiu Młynów – na zachód od miasta. W przewodnikach rejon ten nazywano Doliną Słońca. Od wieży Quistorpa dochodziło się tu spacerkiem w niecałe 30 minut. Młyny stały nad niewielką rzeką Osówką i według dokumentów już w XVI-XVII wieku należały do miasta.
źródło: http://wiadomosci.onet.pl/szczecin/jak-szczecinianie-wypoczywali-w-miescie-100-lat-temu/2929l
STAN BADAŃ - czyli kto co robił do tej pory...
Istniejąca wieża Quistorpa cieszy się umiarkowanym zainteresowaniem środowiska architektów oraz konserwatorów. Co prawda, dostrzegano potrzebę rewitalizacji ruin, niemniej do dnia dzisiejszego nie można mówić o zdecydowanym przełomie na tym polu. W 2004 roku uchwałą DZ-4200/31/O/2004 wpisano wieżę widokową Quistorpa oraz jej bezpośrednie otoczenie do wojewódzkiego rejestru zabytków. Fakt ten jednak nie wpłynął na podjęcie konkretnych decyzji i działań, mających na celu uporządkowanie istniejącego zagospodarowania i stanu wieży.
W kontekście planowania przestrzennego teren nie został objęty wytycznymi planistycznymi poza ogólnymi zapisami uwzględnionymi w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Szczecin. Studium dla całego obszaru, na którym znajduje się wieża przewiduje utrzymanie naturalnego charakteru parku leśnego bez wprowadzania obiektów bazy noclegowej i obiektów masowej rekreacji. Omawiany obszar nie jest również objęty Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego. Decyzją uchwały nr XIV/150/95 Radę Miasta Szczecin wszczęto jedynie postępowanie w celu przygotowania planu. Nie istnieją więc żadne wytyczne projektowe, które w pewien sposób przyspieszyłyby proces odnowy ruiny wieży.
Nie oznacza to jednak, że konieczność odbudowy wieży w tej, czy innej formie nie istnieje w świadomości i pomysłach lokalnych decydentów i biur projektowych.
W 2009 roku na zlecenie miejskiego konserwatora zabytków, pracownia projektowa „Abrys” podjęła się przygotowania projektu rewitalizacji wieży Quistropa. Przygotowana przez architektów koncepcja zakłada stworzenie nowoczesnej przeszklonej formy wieży, z zachowaniem zabytkowych, kamiennych podstaw. Projekt nie powiela dawnego wyglądu budynku, który jednak stanowi inspirację dla współczesnej propozycji. Do wieży prowadzą odnowione schody, zachowany jest tarasowy charakter konstrukcji, wysokie prześwietlone płaszczyzny ścian . Wieża w nowej odsłonie pełniłaby funkcje ekspozycyjne, lub podobnie jak przed wojną, gastronomiczne.
Inny przykład propozycji projektowych, których obiektem jest wieża, stanowi praca dyplomowa architekta Tadeusza Mirka wyróżniona przez Prezydenta Miasta Szczecina. Intencją autora było: „połączenie starego obiektu z nowym przy maksymalnym wykorzystaniu walorów odrestaurowanych ruin”[1], a także zachowanie i zabezpieczenie ruin wieży. Zamiast odbudowywania dawnego obiektu autor proponuje wzniesienie nowej, wyższej wieży z tarasem widokowym. W projekcie, części nowa i stara połączone zostały szklaną halą o kratowej konstrukcji, przeznaczoną na takie funkcje jak np. restauracja czy wypożyczalnia rowerów. W starej części znalazły się kawiarnia i sala ekspozycyjna. Projekt uwzględnił również zagospodarowanie terenu otaczającego wieżę i projektowaną kubaturę. Obok wieży zaplanowano budowę małego amfiteatru, a także wytyczenie zmodernizowanych ścieżek rowerowych i pieszych.
Wymienione wyżej koncepcje zagospodarowania proponowane przez autorów mają różnorodne style: starają się jednak zachować istniejące elementy konstrukcji, ale także promować kontrastowe zestawienia nowoczesnej i starej architektury. Wszystkie jednak pozostają w fazie ideowej i wstępnych projektów.
źródła:
-
http://www.naszewycieczki.pl/aktualnosci/526-wieza-quistorpa-czy-sa-szanse-na-reaktywacje
-
Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Szczecin
WNIOSKI - czyli co z tego wynika?
Jak wynika z analiz położenie Wieży Quistorpa jest dość szczególne – stanowi jednocześnie wadę, jak i zaletę miejsca. Z jednej strony dostęp do Wieży zarówno w skali miejskiej, jak i lokalnej jest utrudniony. Znajduje się ona bowiem w dość znacznej odległości od centrum miasta. Zapewniona jest, co prawda, możliwość dojazdu w pobliże zabytku środkami komunikacji publicznej, aczkolwiek dojście pod samą Wieżę możliwe jest wyłącznie drogą pieszą. W przypadku pór zimowych, czy dla osób niepełnosprawnych, może stanowić to dość znaczną niedogodność. Z drugiej jednak strony lokalizacja Wieży, z dala od zgiełku miejskiego, w głębi Lasku Arkońskiego, stanowi o unikalnym klimacie zabytku i jego otoczenia, co, przy odpowiednim zagospodarowaniu, może stanowić dodatkową atrakcję dla odwiedzających.
Zebrane materiały wskazują, że Wieża Quistorpa jest obiektem o niesamowitym potencjale, mającym szansę stać się jednym ze Szczecińskich architektonicznych znaków rozpoznawczych. Konieczna jest jednak nie tylko restauracja zabytku, ale i rewitalizacja towarzyszącego mu obszaru, by Wieża mogła w pełni rozkwitnąć, a nie pozostawać straszącym cieniem swej dawnej świetności.
LINKI I CIEKAWOSTKI
Wieża Quistorpa posłużyła jako tło w w filmie "Młode wilki” w reżyserii Jarosława Żamojdy z 1995 roku. na pytanie dlaczego jedna z najciekawszych scen akcji w filmie rozgrywa się przy wieży Quistorpa w Lasku Arkońskim reżyser odpowiada:
„To magiczne miejsce. Czuć w nim tajemnicę. Wygląda niesamowicie atrakcyjnie z punktu widzenia reżysera filmu akcji. Neogotycka architektura w formie groźnie wyglądającej ruiny, dookoła gęsty, stary las... To działa na wyobraźnię. To ciekawsze miejsce na strzelaninę niż na przykład złomowisko”.
Cała rozmowa z reżyserem filmu „Młode wilki”, kręconego 21 lat temu w Szczecinie tutaj:
Film przedstawiający zdjęcia z planu filmowego na którym kręcono jedną ze scen do filmu" Młode wilki":
Rozmowa z Evą Quistorp:
Ruiny wieży obok m.in. Jasnych Błoni, Parku Kasprowicza, willi dawnych dzielnic Westendu i Neu Westendu znalazły się na wytyczonej w 2008 roku ścieżce edukacyjnej "Śladami Quistorpów":
Ciekawe strony o Wieży Quistorpa:
Ciekawe filmy o Wieży Quistorpa:
Śladami Quistorpów: